នៅសប្តាហ៍នេះ តុលាការខេត្តរតនគិរី បានសាកសួរមេភូមិ និងជនជាប់ចោទពីរនាក់នៅក្នុងសំណុំរឿងដែលពាក់ព័ន្ធនឹងជនជាតិដើមភាគតិច ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទទន្ទ្រានយកដីក្នុងតំបន់ការពារធម្មជាតិឧទ្យានជាតិវីរៈជ័យ។
ចាប់តាំងពីខែមិថុនាមក ជនជាប់ចោទចំនួន១៥នាក់ត្រូវបានដាក់ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតពិនិត្យតាមផ្លូវតុលាការ បន្ទាប់ពីត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទកាន់កាប់ដីរដ្ឋ ដើម្បីធ្វើស្រែចម្ការនៅឃុំតាវែងលើ ស្រុកតាវែង។
លោក ក្រ ឈឹនចាំ ជាមេភូមិតាបូក បាននិយាយថា ចៅក្រមស៊ើបសួរបានសាកសួរលោកក្នុងនាមជាសាក្សីក្នុងសំណុំរឿងរបស់ពលរដ្ឋម្នាក់ឈ្មោះ ដ រំដួល ជាអ្នកភូមិតាបូក ដែលត្រូវបានដាក់ឱ្យស្ថិតក្រោមការត្រួតពិនិត្យតាមផ្លូវតុលាការ បន្ទាប់ពីត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទទន្ទ្រាន កាប់រាន និងដុតបំផ្លាញព្រៃក្នុងតំបន់ការពារ។ ការចោទប្រកាន់របស់សាលាដំបូងខេត្តរតនគិរី ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីមានពាក្យបណ្តឹងផ្លូវការពីមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តរតនគិរី ដែលជាដើមបណ្តឹង។
លោក ឈឹនចាំ ត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ បន្ទាប់ពីសាកសួរអស់រយៈពេលកន្លះម៉ោង។
លោកមេភូមិរូបនេះបាននិយាយថា តុលាការបានសាកសួរថា តើលោក ដ រំដួល បានទន្ទ្រានយកដីព្រៃតំបន់ការពារ និងតើគាត់ជាប្រជាពលរដ្ឋនៅភូមិតាបូកមែនឬយ៉ាងណា។
លោក ឈឹនចាំ បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំឆ្លើយថា ខ្ញុំមិនដឹងថា តើគាត់បានចូលកាន់កាប់ដីរដ្ឋមែនឬយ៉ាងណាទេ ព្រោះខ្ញុំមិនបានចូលរួមល្បាតជាមួយគេទេ» ដោយលោកសំដៅដល់ការវាស់វែងដីធ្លី ដែលអ្នកភូមិធ្វើជារឿយៗ។
លោកបាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំក៏បានឆ្លើយផងដែរថា រំដួល គឺជាអ្នកស្រុក ដែលធ្វើស្រែចម្ការលើដីនោះរាប់ឆ្នាំមកហើយ»។
បន្ទាប់ពីផ្តល់ចម្លើយរួច លោក ឈឹនចាំ បានទទូចឱ្យតុលាការទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់ទាំងអស់លើជនជាតិដើមភាគតិចព្រៅ ដែលតាមប្រពៃណីពឹងផ្អែកលើការដាំដុះសម្រាប់អាហារ និងការចិញ្ចឹមជីវិត ទោះបីជាតំបន់ខ្លះក្នុងឃុំត្រូវបានចាត់ទុកជាតំបន់ការពារក៏ដោយ។
លោកបាននិយាយថា៖ «សម្រាប់ខ្ញុំ វាអយុត្តិធម៌ ព្រោះយើងជាអ្នកស្រុកដែលបានការពារ [ធនធានធម្មជាតិ] និងបានដាំដុះលើដីទាំងនោះតាមទម្លាប់ប្រពៃណីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចយើង»។ លោកបានបន្ថែមថា៖ «ទី២ មិនមានការប្រកាសច្បាស់លាស់អំពីព្រំប្រទល់នៃតំបន់ការពារ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋបានដឹងទេ»។
មេភូមិរូបនេះបាននិយាយថា លោកចង់ឲ្យមន្ត្រីបរិស្ថានកំណត់ព្រំប្រទល់ឲ្យបានច្បាស់លាស់សម្រាប់តំបន់ការពារ។ លោកបានអះអាងថា ប្រសិនបើមានការយល់ដឹងពេញលេញ និងមានការឯកភាព សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចនឹងគោរពសិទ្ធិកាន់កាប់ដីធ្លីនោះ។
លោក ពីង ប៉ុច ជាអ្នកភូមិតាបូក ដែលបច្ចុប្បន្នត្រូវបានដាក់ឱ្យស្ថិតក្រោមការត្រួតពិនិត្យតាមផ្លូវតុលាការ បានផ្តល់ចម្លើយនៅថ្ងៃទី១៨ ខែកញ្ញានេះថា គ្រួសាររបស់លោកបានដាំដុះលើដីដែលមានទំនាស់នេះ ច្រើនជំនាន់មកហើយ ហើយថា វាមិនមែនជាតំបន់ការពារនោះទេ។
បន្ទាប់ពីផ្តល់ចម្លើយរួច លោក ប៉ុច បានប្រាប់ខេមបូចាថា ចៅក្រមស៊ើបសួរបញ្ជាក់ថា លោកនឹងណែនាំមេឃុំតាវែងលើ ធ្វើការវាយតម្លៃឡើងវិញនូវខ្សែបន្ទាត់ព្រំប្រទល់នៃតំបន់ដែលមានទំនាស់នេះ។
បើតាមការលើកឡើងរបស់លោក ឈឹនចាំ ថា មានការបារម្ភពីហានីភ័យនៃការទន្ទ្រានយកដីតំបន់ការពាររបស់រដ្ឋពីសំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋប្រហែល១២០គ្រួសារនៅភូមិតាបូក និងឃុំតាវែងលើ។ ទិន្នន័យនេះ ដែលត្រូវបានលើកឡើង អំឡុងបទសម្ភាសជាមួយខេមបូចាកាលពីខែសីហា ត្រូវបានប្រមូលដោយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាននិងដាក់ជូនទៅមន្ទីរបរិស្ថាន។
នៅឆ្នាំ២០២៣ រដ្ឋាភិបាលបានពង្រីកតំបន់ការពារយ៉ាងហោចណាស់១៥កន្លែង ដើម្បីបញ្ចូលច្រករបៀងជីវចម្រុះដែលនៅជាប់គ្នានោះ ដោយចាត់ថ្នាក់តំបន់ទាំងនោះជាតំបន់ការពារវិញ។ ការពង្រីកនេះ បានបញ្ចូលដីសម្បទានសម្រាប់ឧទ្យានជាតិវីរៈជ័យ ដែលបានកើនពី ៣៣២ ៥០០ ទៅ ៤០៥ ៧៦៦ហិកតា។
បើតាមលោក ឈឹនចាំ ផ្ទៃដីប្រមាណ ៤ ០០០ ហិកតានៅភូមិតាបូក ឥឡូវត្រូវគេជឿថា ជាផ្នែកមួយនៃឧទ្យានជាតិវីរៈជ័យ។
លោក សំប៉យ ចាន់សុភា មន្ត្រីសម្របសម្រួលគម្រោង នៃសម្ព័ន្ធជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា សម្ដែងការព្រួយបារម្ភថា ការចាត់ថ្នាក់ឡើងវិញរបស់រដ្ឋាភិបាលអាចប៉ះពាល់ដល់ការប្រកបរបរកសិកម្មបែបប្រពៃណីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចនៅតំបន់នោះ។
លោកបាននិយាយថា៖ «នៅពេលពួកគាត់ [អាជ្ញាធរ] បានប្រកាសពីព្រំប្រទល់ [សម្រាប់តំបន់ការពារ] ដោយមិនពិគ្រោះជាមួយ [អ្នកភូមិ] សហគមន៍មិនដឹងព្រំប្រទល់ដីទេ។ ដូច្នេះ នៅពេលសហគមន៍ធ្វើការដាំដំណាំវិលជុំតាមបែបប្រពៃណី ពួកគេត្រូវបានរឹតត្បិត និងប្រឈមការចាប់ខ្លួន»។
លោក ចាន់សុភា បានបន្តថា៖ «ទីពីរ រដ្ឋាភិបាលមិនទាន់ផ្តល់បណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាព ដែលជាកង្វល់ចម្បងមួយ» ដោយកត់សម្គាល់ថា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងតិចតួចរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការទទួលស្គាល់សិទ្ធិកាន់កាប់ដីធ្លីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច បានបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលផ្តល់អាទិភាពលើការការពារបរិស្ថាន និងផលប្រយោជន៍របស់ដីរដ្ឋជាងសិទ្ធិរបស់ពួកគាត់។
ក្នុងទិវាអន្តរជាតិជនជាតិដើមភាគតិចពិភពលោកកាលពីខែសីហា អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR) បានរិះគន់រដ្ឋាភិបាលថា ខកខានមិនបានសម្រេចតាមគោលដៅរបស់ខ្លួន ក្នុងការចេញបណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីសមូហភាពឱ្យបានចំនួន១០ដល់សហគមន៍ជនជាតិដើមជារៀងរាល់ឆ្នាំ។
យោងតាម CCHR មានតែសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចចំនួន៤៣ ប៉ុណ្ណោះក្នុងចំណោម ៤៥៨ ទទួលបានបណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពចាប់ពីឆ្នាំ២០១១ដល់ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤។
លោក ឌិន ខន្នី មន្ត្រីសម្របសម្រួលអង្គការអាដហុក (ADHOC) ប្រចាំខេត្តរតនគិរី បានអំពាវនាវឲ្យតុលាការទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់លើអ្នកភូមិតាបូក និងសហគមន៍ផ្សេងទៀតពាក់ព័ន្ធក្នុងជម្លោះដីធ្លី ដោយលោកកត់សម្គាល់ថា ជនជាតិដើមភាគតិចជាទូទៅពឹងលើអនុផលព្រៃឈើ និងការដាំដំណាំវិលជុំដែលមិនបង្កការគំរាមកំហែងចំពោះតំបន់ការពារ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «វាមានសារៈសំខាន់ក្នុងការកំណត់ឲ្យបានច្បាស់រវាងដីសហគមន៍ និងដីបរិស្ថាន» ដោយបានបន្ថែមថា គួរមានការចូលរួមពីសហគមន៍ឲ្យបានទូលំទូលាយ ដើម្បីធានាបាននូវការយល់ដឹងច្បាស់លាស់អំពីដីជាតំបន់ការពារ។
លោក ឌិន ខន្នី បន្តថា វាផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់ថ្នាក់ក្រោមជាតិ ដូចជាមន្ត្រីបរិស្ថាន រដ្ឋបាលព្រៃឈើ និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ដើម្បីផ្តល់ឱកាសសម្រាប់រកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី។
លោក ថុង សុខុន អនុប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តរតនគិរី បដិសេធ្វើអត្ថាធិប្បាយ។
អ្នកភូមិតាបូកដែលនៅសេសសល់និងត្រូវបានចោទប្រកាន់ ហើយត្រូវបានដាក់ឱ្យស្ថិតក្រោមការត្រួតពិនិត្យតាមផ្លូវតុលាការនោះ នឹងត្រូវចូលបំភ្លឺនៅតុលាការខេត្តរតនគិរីជាបន្តបន្ទាប់៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទភាសាអង់គ្លេស៖ Ratanakiri Court Commences Testimony for Case Involving Indigenous Land Cultivators
