អ្នកតាមដានស្ថានការនយោបាយ និងសង្គមបានឯកភាពទៅនឹងការលើកឡើងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ដែលលើកឡើងថា ការបាត់បង់ទឹកដីពីអាណាចក្រខ្មែរ មកនៅដូចសព្វថ្ងៃ គឺដោយសារការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងជាតិធ្វើឱ្យប្រទេសចុះខ្សោយ និងលើកទឹកចិត្តឱ្យលោកផ្សះផ្សាបង្រួបបង្រួមជាតិ ដើម្បីឱ្យកម្ពុជាក្លាយទៅជាប្រជាជាតិមួយដែលរឹងមាំយូរអង្វែងតទៅអនាគត។
នៅក្នុងពិធីប្រគល់វិញ្ញាបនបត្រសម្បទាវិជ្ជាជីវៈមេធាវីដល់សិស្សមេធាវី និងប្រគល់វិញ្ញាបនបត្រសុក្រឹតការវិជ្ជាជីវៈមេធាវីដល់សិក្ខាកាមមេធាវី កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានចោទសួរថា តើដោយសារអ្វីដែលកម្ពុជាបាត់បង់ទឹកដីពីអាណាចក្រខ្មែរមកនៅដូចសព្វថ្ងៃ?
ត្រង់ចំណុចនេះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានគូសបញ្ជាក់ថា៖ «គន្លឹះធំគឺការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងជាតិយករូបភាព និងយកគំនិតនៃការខ្លាចខាងក្រៅតែមកបែកផ្ទៃក្នុងអស្ថិរភាពផ្ទៃក្នុងចុងក្រោយគឺរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ៧០ឈានទៅដល់ការកាប់ចាក់គ្នារហូតទៅដល់ឆ្នាំ១៩៩៨បានយើងចប់ រាប់លាននាក់ត្រូវបាត់បង់ប្រទេសចុះខ្សោយ»។
លោកលើកឡើងថា បើសិនជាគ្មានរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៧០ទេប្រហែលរហូតមកដល់ពេលនេះប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ មិនមែនមានត្រឹមតែចំនួន១៧លាននាក់នោះទេ គឺអាចមានចំនួនច្រើនជាងនេះ ហើយសេដ្ឋកិច្ចក៏ខ្ពស់ជាងនេះដែរ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីមានប្រសាសន៍ទៀតថា៖ «តែឥឡូវយើងមិនអាចអង្គុយយំអ្វីដែលកើតមានហើយមានតែធ្វើយ៉ាងម៉េចកុំឱ្យកង់ប្រវត្តិសាស្ត្រត្រឡប់មកវិញ គឺការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងរបស់យើង។ អ៊ីចឹង[គម្រោងបាតុកម្ម]ថ្ងៃទី១៨សីហា វាហានីភ័យច្រើនពេក»។
ទាក់ទងទៅនឹងគម្រោងអភិវឌ្ឍ CLV លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានលើកឡើងថា មានការបកស្រាយច្រើន ហើយមានការពន្យល់ជាច្រើនរួចទៅហើយរបស់អាជ្ញាធរសមត្ថកិច្ចក្រសួងមហាផ្ទៃគ្រប់ក្រសួងស្ថាប័នអ្នកនាំពាក្យក៏បានពន្យល់ហើយប្រជាពលរដ្ឋក៏បានឃើញហើយសម័យឥឡូវអត់មានអ្វីត្រូវលាក់ទេ។ នៅតាមបណ្តាញហ្វេសប៊ុកបណ្តាញតេឡេក្រាមសូម្បីតែអ្នករៀបចំធ្វើផែនការធ្វើបាតុកម្មថ្ងៃទី១៨សីហាក៏បានដាក់នៅក្នុងបណ្តាញតេឡេក្រាមគ្រប់គ្នាមើលទាំងអស់អត់មានអ្វីត្រូវលាក់ទេ។
លោកបានចោទសួរថា៖ «អ៊ីចឹងរឿងនេះវាខុសយ៉ាងម៉េចពីគោលគំនិតដើមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនដែលបារម្ភអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការត្រីកោណអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា ឡាវ វៀតណាម ដែលយើងថា CLV អីហ្នុង? ប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនគាត់កង្វល់ ប៉ុន្តែ គាត់មិនចង់ឱ្យប្រទេសបែកបាក់គ្នាទេ។ ការបញ្ចេញមតិដើម្បីឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលបានស្តាប់ហើយចាត់វិធានការធានាឱ្យគាត់ថាកុំឱ្យមានការងារបែបនេះកើតឡើង»។
អនុប្រធានគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន បានឯកភាពទៅនឹងការលើកឡើងរបស់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ដោយលោកថ្លែងថា បើប្រទេសជាតិមួយមានការបាក់បែកផ្ទៃក្នុងវាធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិនោះមានឱនភាពចុះខ្សោយដែលមិនអាចចៀសរួចឡើយ ជាពិសេសប្រទេសកម្ពុជា។ លោកថ្លែងថា យើងឃើញក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រហើយ កាលណាមានការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងជាតិ ធ្វើឱ្យងាយស្រួលដល់ប្រទេសជិតខាងគេលូកជ្រៀតជ្រែករហូតធ្វើឱ្យកម្ពុជាបាត់បង់ទឹកដីមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ហើយនៅតែបន្តបែកបាក់ជាតិមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ មិនទាន់ឃើញមានឯកភាពជាតិនៅឡើយទេ គឺនៅតែមានការប្រឆាំងតតាំងគ្នាដោយសារតែទស្សនៈមិនចុះសម្រុងគ្នា។
លោក ច័ន្ទរ័ត្ន បញ្ជាក់ថា៖ «ហើយយើងមិនដូចប្រទេសដែលប្រកាន់យករបបប្រជាធិបតេយ្យដទៃទេ យើងតែងតែឈ្លោះគ្នាដោយមានទស្សនៈខុសគ្នានេះ គឺឈ្លោះគ្នាតែម្តង យើងអត់ជជែកគ្នាដើម្បីសម្របសម្រួលប្រកាន់យកគោលការណ៍ណាមួយដើម្បីស្វែងរកឯកភាពជាតិទេ»។
លោកលើកឡើងថា អ្នកនយោបាយខ្មែរតែងតែប្រើប្រាស់មធ្យោបាយ ដើម្បីកម្ទេចគ្នាទៅវិញទៅមក។ «អានេះជាការសង្កេតរបស់ខ្ញុំ ហើយបន្តមកដល់ថ្ងៃនេះក៏នៅតែដដែលបើទោះបីជាយើងប្រកាន់យកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យយកមកអនុវត្តនៅក្នុងប្រទេសយើងក៏ដោយ»។
ចំណែកលោក យង់ ពៅ អគ្គលេខាធិការរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានប្រាប់ ខេមបូចា កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញា ថា បើយើងអានប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលប្រមាណ៥០០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ជាពិសេសមុនសម័យព្រះបាទអង្គឌួង ឃើញថា កម្ពុជាមានការបែកបាក់ជាតិជាខ្លាំងដោយម្ខាងទៅពឹងថៃ(សៀម)ម្ខាងទៅពឹងវៀតណាម(វ៉េ) ហើយការពឹងទាំងអស់នោះសុទ្ធតែយកមកច្បាំងគ្នាឯងនៅខាងក្នុងប្រទេសម្ល៉ោះហើយធ្វើឱ្យរួញទឹកដី ហើយមុនមកដល់សម័យព្រះអង្គឌួងដែលព្រះអង្គអំពាវនាវឱ្យបារាំងមកជួយគ្រប់គ្រងនោះកម្ពុជាស្ទើរតែបាត់បង់ទឹកដីអស់រលីងទៅហើយ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ជាការពិតស្ទើរតែអស់ទឹកដីរលីងទៅហើយនៅសល់តែម្តុំវាំងឧត្តុង្គបន្តិចបន្តួច។ អ៊ីចឹងនេះជាប្រវត្តិសាស្ត្រដែលយើងមើលឃើញថាការបាត់បង់ទឹកដីដោយសារតែការបែកបាក់ជាតិការដណ្តើមអំណាចការហែកហួររវាងខ្មែរនិងខ្មែរគ្នាឯង»។
លោកបន្តថា ជម្លោះបែកបាក់ជាតិនេះបានបន្តអូសបន្លាយរហូតមកដល់ឆ្នាំ១៩៧០ដែលឈានទៅដល់ការធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្តេចឪ នរោត្តម សីហនុ ពីអំណាចនៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ ហើយសង្គ្រាមស៊ីវិលបានបន្តអូសបន្លាយមករហូតធ្វើឱ្យកម្ពុជាបាត់បង់គ្រប់បែបយ៉ាងទាំងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសង្គមទាំងធនធានមនុស្សទាំងធនធានផ្សេងៗទៀត។
លោក យង់ ពៅ លើកឡើងថា៖ «អានេះជាតថភាពនៃប្រវត្តិសាស្ត្រពិតរបស់កម្ពុជា។ ហីសូមបញ្ជាក់ថា សម័យបែកបាក់មុនព្រះបាទអង្គឌួងហ្នុងគឺខ្មែរយើងសល់ប្រជាជនដូចជាមិនដល់១លាននាក់ផងទេមុនពេលបារាំងចូលមកហ្នឹង»។
លោកបន្តថា៖ «អាហ្នឹងដោយសារការបែកបាក់គ្នាហែកហួរសម្លាប់គ្នាបាត់ទាំងទឹកដីបាត់ទាំងជាតិសាស្រ្តប្រជាសាស្ត្រស្ទើរតែផុតពូជខ្មែរស្ទើរតែបាត់បង់ទឹកដីខ្មែរពីផែនទីពិភពលោកឯណោះមិនមែនបាត់បង់ធម្មតាទេ នេះជាមេរៀនប្រវត្តិសាស្ត្រដែលយើងគួរតែចងចាំ»។
ជាមួយគ្នានេះ លោក ប៉ា ចន្ទរឿន ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា ក៏បានឯកភាពចំពោះការលើកឡើងរបស់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ផងដែរ។ លោកបានថ្លែងកាលពីថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញា ថា មូលហេតុមួយដែលនាំឱ្យខ្មែរទន់ខ្សោយ និងរួមតូចតាំងពីអាណាចក្រខ្មែរដែលមានផ្ទៃដីលាតសន្ធឹងស្ទើតែទាំងស្រុងនៃដែនដីអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោកមកជាប្រទេសតូចដូចសព្វថ្ងៃរហូតដល់មានសង្គ្រាមស៊ីវិលដែលធ្វើឱ្យខ្មែរស្លាប់រាប់លាននាក់នៅក្នុងទសវត្សរ៍១៩៧០ហ្នឹង គឺដោយសារតែខ្មែរឈ្លោះទាស់ទែងគ្នា ជាពិសេសគឺការបែកបាក់គ្នាក្នុងចំណោមការដឹកនាំរបស់អ្នកនយោបាយខ្មែរ។
លោក ប៉ា ចន្ទរឿន បន្តថា ដោយមើលឃើញថា ការបែកបាក់គ្នានាំឱ្យខ្មែរធ្លាក់ដុនដាប និងធ្លាក់ទៅក្នុងភ្លើងសង្គ្រាមដ៏គួរឱ្យអណោចអធមនឹងហើយបានជាសហគមន៍អន្តរជាតិក៏ដូចជាភាគីខ្មែរទាំងអស់បានមូលមតិគ្នានាំឱ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនៅឆ្នាំ១៩៩១ ដែលឈរនៅលើគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យដើម្បីបញ្ចប់ជម្លោះរ៉ាំរ៉ៃរវាងខ្មែរនិងខ្មែរគ្រប់ភាគីនៅក្នុងសម័យកាលនោះហើយឆ្ពោះទៅរកការបង្រួបបង្រួមនិងការផ្សះផ្សាជាតិ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «យើងឃើញថាជាលទ្ធផលគឺតាមរយៈមាគ៌ាប្រជាធិបតេយ្យសេរីនិងមានគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សជាស្នូលធ្វើឱ្យកម្ពុជាយើងមានសុខសន្តិភាពមានសុខសានត្រានក៏ដូចមានការអភិវឌ្ឍតាំងពីក្រោយឆ្នាំ១៩៩៣មក»។
លោកបន្តថា ប៉ុន្តែបើទោះបីជាប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះកម្ពុជាមិនមានសង្គ្រាមរ៉ាំរ៉ៃដូចមុនក្តីប៉ុន្តែដំណើរការនៃការផ្សះផ្សាបង្រួបបង្រួមជាតិក៏ដូចជាការពង្រឹងឯកភាពជាតិ ហាក់ដូចជានៅមិនទាន់បានពេញលេញនៅឡើយទេជាពិសេសដំណើរការនៃការផ្សះផ្សាវាមានឡើងវាមានចុះជាពិសេសនៅចំពោះមុខនៃទំនាស់នយោបាយនៅឆ្នាំ២០១៧ដែលមានការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
កម្ពុជាត្រូវការឱ្យមានការបង្រួបបង្រួមផ្សះផ្សាជាតិ
ត្រង់ចំណុចនេះ លោកអគ្គលេខាធិការនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានថ្លែងថា យោងតាមប្រវត្តិសាស្ត្រនៃការបែកបាក់នេះប្រាកដហើយដែលរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នត្រូវដើរតួនាទីបង្រួបបង្រួមផ្សះផ្សាប្រជាជាតិខ្មែរឱ្យក្លាយទៅជាប្រជាជាតិមួយដែលរឹងមាំយូរអង្វែងតទៅអនាគត។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងសល់ទឹកដីប៉ុននេះប្រជាជនប៉ុននេះហីមូលដ្ឋានយើងក៏សមគួរដែរនូវការអភិវឌ្ឍកន្លងមក។ អ៊ីចឹងដើម្បីបង្រួបបង្រួមផ្សះផ្សាប្រជាពលរដ្ឋនេះ ខ្ញុំគិតថា ទី១ រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែកសាងជំនឿទុកចិត្តប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ឱ្យជឿទុកចិត្តទៅលើរដ្ឋាភិបាល។ ការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលនេះគឺជាបញ្ហាសំខាន់ខ្លាំង»។
បើតាមលោក យង់ ពៅ បច្ចុប្បន្នប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនបាត់បង់ជំនឿទុកចិត្តលើរដ្ឋាភិបាលដោយសារតែការអនុវត្តរបស់មន្ត្រីតាមលំដាប់លំដោយមួយចំនួនមានបញ្ហាទៅលើការផ្តល់សេវាជូនប្រជាពលដ្ឋ និងបញ្ហាផ្សេងៗទៀតដែលធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋរង្គៀសចិត្តបាត់បង់ជំនឿចិត្ត។«អ៊ីចឹងចំណុចសំខាន់គឺការកសាងជំនឿចិត្តឱ្យប្រជាពលរដ្ឋមានជំនឿចិត្តមកលើរាជរដ្ឋាភិបាលឡើងវិញ»។
លោក យង់ ពៅ លើកឡើងថា៖ «រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែកែទម្រង់ឱ្យពិតប្រាកដស៊ីជម្រៅ ហ៊ានវះកាត់ចំពោះមន្ត្រីខិលខូចត្រូវតែហ៊ានវះកាត់ ដើម្បីផ្តល់ជំនឿទុកចិត្តដល់ប្រជាពលរដ្ឋ»។
បន្ថែមពីនេះ លោកថា រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែកែក្នុងវិស័យអប់រំកុមារតូចរហូតមកដល់មធ្យមសិក្សាឱ្យគាត់បានរៀនច្បាស់លាស់ប្រាកដប្រជាទៅលើការបណ្តុះមនសិការជាតិតាមរយៈមុខវិជ្ជាមួយចំនួនដែលកន្លងទៅសង្គមខ្មែរមិនសូវឱ្យតម្លៃដូចជាបញ្ហាប្រវត្តិសាស្ត្រ និងភូមិសាស្ត្រជាដើម។ លោកបន្តថា លើសពីនេះរដ្ឋាភិបាលត្រូវប្រើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនានាធ្វើការបញ្ច្រាបនូវទ្រឹស្តីបង្រួបបង្រួមជាតិរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលដោយត្រូវចាត់ទុកថា ប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាហ្នឹង គឺជាប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាដោយមិនប្រកាន់ពណ៌សម្បុរហើយត្រូវតែមានឱកាសទទួលបាននូវសមភាពសង្គមជាមួយគ្នា។
ប៉ុន្តែលោក ប៉ែន បូណា ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាលបានថ្លែង កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញា ថា ការផ្សះផ្សាបង្រួបបង្រួមជាតិនេះរាជរដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានធ្វើរួចរាល់អស់ហើយតាំងពីសង្គ្រាមបែកបាក់ធ្លាក់ដល់អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហមហើយបានទាញប្រទេសមកវិញ។ ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩ ក៏នៅមានការបែកបាក់ដោយនៅតាមតំបន់ព្រំដែនថៃមានការកាន់កាប់ដោយខ្មែរក្រហម និងភាគីខ្មែរផ្សេងទៀតដោយចែកជាបក្ខពួក និងសុទ្ធតែប្រដាប់ទៅដោយអាវុធធ្វើឱ្យមានភាពអសន្តិសុខ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ប៉ុន្តែក្រោមនយោបាន ឈ្នះ ឈ្នះ គឺយើងបានសម្រេចអស់ហើយសម្តេចតេជោលោកបានធ្វើកិច្ចការងារហ្នឹងអស់ហើយ ឆ្នាំ១៩៩៨ ខ្មែរតែមួយចូលមកបង្រួបបង្រួមគ្នាដាក់អាវុធចុះដូរសម្លៀកបំពាក់ចូលមកក្នុងរាជរដ្ឋាភិបាលតែមួយរស់ក្រោមដំបូលរដ្ឋធម្មនុញ្ញតែមួយ»។
លោកបន្តថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៨មក កម្ពុជាមានដែនដីតែមួយគ្រប់គ្រងដោយរាជរដ្ឋាភិបាលតែមួយយោធាតែ១។ «អ៊ីចឹងនេះគឺជាការបង្រួបបង្រួមជាតិធំណាស់ផ្សះផ្សាជាតិធំណាស់នយោបាយឈ្នះឈ្នះនេះ»។ លោកបន្តថា ឥឡូវនេះបើនិយាយពីក្របខណ្ឌទូទៅក្នុងរបបប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សការយល់ខុសគ្នាទស្សនៈខុសគ្នាមិនមែនជាការបែកបាក់ជាតិទេ។
ប៉ុន្តែក្នុងក្របខណ្ឌចង្អៀតមានក្រុមប្រឆាំងជ្រុលនិយម១ក្តាប់តូចគឺអត់អាចបង្រួបបង្រួមជាមួយពួកគេបានទេ«ដោយសារពួកគេធ្វើនយោបាយបែបឧទ្ទាមទៅហើយឥឡូវនេះ»។ «អ៊ីចឹងយើងឃើញហើយវប្បធម៌សន្ទនាក៏ត្រូវបានបំផ្លាញហើយឥឡូវនេះរហូតដល់គេធ្វើនយោបាយលែងជានយោបាយហើយគឺទៅជាបែបជ្រុលនិយមយើងហៅចឹង ! អ៊ីចឹងកាលណាជ្រុលនិយមហើយយើងអត់អាចផ្សះផ្សាបង្រួបបង្រួមអីគ្នាបានទេ»។
លោកបញ្ជាក់ទៀតថា៖ «បើនិយាយពីការបែកបាក់អត់មានទេមានតែក្រុម១ក្តាប់តូចដែលនិយាយតាមហ្វេសប៊ុកវ៉ិកវ៉ក់រាល់ថ្ងៃពីក្រៅប្រទេសអីហ្នុងប៉ុណ្ណឹង! អ៊ីចឹងវាមានអីម៉ោបែកបាក់?»។
បើតាមលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ក្នុងការបង្ក្រាបចលនាដែលទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលដកខ្លួនចេញពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការតំបន់ត្រីកោណកម្ពុជា ឡាវ វៀតណាម( CLV) សមត្ថកិច្ចបានចាប់ឃាត់ខ្លួនមនុស្ស៦៦នាក់ក្នុងនោះមេខ្លោង៩នាក់ត្រូវបានបញ្ជូនទៅតុលាការ ខណៈ៥៧នាក់បានធ្វើការអប់រំ និងដោះលែងវិញ។ ប៉ុន្តែបើតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ (Amnesty International) និងអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch) អាជ្ញាធរកម្ពុជាបានចាប់ខ្លួនអ្នកប្រឆាំងគម្រោង CLV យ៉ាងហោចណាស់៩៤នាក់។
លោក នី សុខា ប្រធានសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក បានសម្តែងការព្រួយបារម្ភដោយថ្លែងថា កាន់តែមានការបែកបាក់នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលថ្មី នៅតែមានការបន្តចាប់ឃុំខ្លួនក្រុមអ្នកដែលមានសំឡេងមិនស្របជាមួយរដ្ឋាភិបាល។
លោកថ្លែងថា ៖ «យើងឃើញថា កាន់តែធ្វើឱ្យមានការបែកបាក់នូវសាមគ្គីភាពនូវការឯកភាពជាតិរវាងទស្សនគណបក្សនយោបាយប្រឆាំងមិនមានការស្រុះស្រួលមិនមានការផ្សះផ្សាបង្រួបបង្រួមជាតិស្របតាមគោលការណ៍ស្របតាមខ្លឹមសារស្មារតីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញទេ»។
លោក នី សុខា បានលើកឡើងថា កម្លាំងរបស់គណបក្សប្រឆាំងអ្នកដែលគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំងកន្លងមកនេះគឺមានរាប់លាននាក់មិនមែនតិចតួចទេ ហើយនៅពេលដែលមានការប្រទូស្តរាយគ្នាខាងទស្សននយោបាយដែលមិនស្របគ្នាឃើញមានការបែងចែករវាងប្រជាពលរដ្ឋដែលប្រកាន់នយោបាយប្រឆាំងនិងប្រជាពលរដ្ឋដែលប្រកាន់នយោបាយស្របជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលហាក់បីដូចជាមានទស្សនបែកបាក់គ្នាកាន់តែធំទៅធំទៅ។
លោកថ្លែងថា៖ «ហីនេះហើយជារឿងមួយដែលយើងមានការព្រួយបារម្ភណាស់ទៅថ្ងៃអនាគតចំពោះប្រទេសជាតិយើងដែលមិនមានការសាមគ្គីភាពមិនមានការឯកភាពជាតិតែ១ នេះគឺថាជាធម្មតានៅពេលដែលប្រទេស១ដែលប្រជាពលរដ្ឋមានការបែកបាក់ឬក៏អ្នកនយោបាយមានការបែកបាក់សាមគ្គីគ្នាគឺជារឿង១ដែលមានវិបត្តិធំណាស់មិនមែនជារឿង១ល្អសម្រាប់ប្រទេសជាតិ១ទេ»។
បន្ថែមពីនេះក្នុងនាមជាអ្នកធ្វើការលើវិស័យប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សម្នាក់ លោក ប៉ា ចន្ទរឿន មើលឃើញថា៖ «ដំបៅ ឬក៏បំណែកនៃការបែកបាក់ប្រេះឆានៅក្នុងសង្គមខ្មែរជាពិសេស គឺនៅក្នុងចំណោមអ្នកនយោបាយខ្មែរហ្នឹងហាក់បីដូចជាចាប់ផ្តើមឡើងវិញ»។
លោកបន្តថា ការបែកបាក់នេះស្តែងចេញឱ្យឃើញកាន់តែច្បាស់នៅពេលដែលមានទស្សនខ្វែងគំនិតគ្នាកាន់តែធំរវាងអ្នកនយោបាយនិងសកម្មជននយោបាយសំខាន់ៗមួយចំនួនទាក់ទងនឹងរឿងគម្រោងព្រែកជីកហ្វូណនតេជោនិងករណីគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍តំបន់ត្រីកោណរវាងកម្ពុជា ឡាវ វៀតណាម ជាដើម។
លោកថ្លែងទៀតថា៖ «ហេតុនេះកម្ពុជាត្រូវការយន្តការដើម្បីលើកកម្ពស់ការផ្សះផ្សាជាតិនិងសាមគ្គីជាតិដោយត្រូវជំរុញឱ្យមានការបណ្តុះនូវវប្បធម៌ប្រជាធិបតេយ្យសេរីការធ្វើនយោបាយបែបបរិយាប័ន្នក៏ដូចជាការលើកកម្ពស់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងធានាបាននូវយុត្តិធម៌សង្គមដើម្បីកាត់បន្ថយនូវគម្លាតផ្នែកនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមផងដែរ»។
សម្រាប់លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន វាមិនពិបាកពេកទេ ក្នុងការបង្រួបបង្រួមផ្ទៃក្នុងជាតិខ្មែរ ដើម្បីស្វែងរកការឯកភាពជាតិផ្សះផ្សាជាតិ ឱ្យតែអ្នកដឹកនាំនយោបាយខ្មែរគ្រប់ភាគីមានឆន្ទៈនយោបាយច្បាស់លាស់ដោយចាត់ទុកផលប្រយោជន៍ជាតិ គឺជារឿងសំខាន់សម្រាប់ទាំងអស់គ្នា។ សម្រាប់រូបលោក លោកគិតថា បើសិនប្រទេសកម្ពុជាជ្រើសរើសយកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដើម្បីគ្រប់គ្រងជាតិទៅហើយ«ដូច្នេះយើងត្រូវគោរពទៅតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ និងគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សហ្នឹងឱ្យបានច្បាស់លាស់» ហើយត្រូវមានជំហានមួយក្នុងការសម្របសម្រួលផ្សះផ្សាជាតិ។ ជំហានទី២ យើងត្រូវតែមានការស្រុះស្រួលគ្នាទៅលើគោលនយោបាយជាតិធំៗ។
លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន បន្ថែមថា៖ «ដូចជារឿងថ្មីៗនេះអីរឿង CLV ក្តី រឿងអីក្តីនេះ ទាល់តែយើងស្រុះស្រួលគ្នាហើយជាគោលនយោបាយមួយដែលយើងត្រូវតែមានការឯកភាពពីគ្រប់ភាគី ហើយបើមិនដូច្នោះទេ យើងអាចយកប្រជាពលរដ្ឋជាធំ យើងអាចធ្វើប្រជាមតិដើម្បីឱ្យអ្នកនយោបាយស្រុះស្រួលគ្នា។ អ៊ីចឹងហើយបានជាខ្ញុំលើកឡើងថា ទាល់តែមានគោលការណ៍ច្បាស់លាស់ដើម្បីជាឧបករណ៍ធ្វើឱ្យខ្មែរទាំងអស់ស្រុះស្រួលគ្នា»៕
